Ангараг нь нарны аймгийн дөрөв дэх гариг юм. Хоёр дагуултай бөгөөд хөрст гариг. Уг гариг нь маш нимгэн нүүрсхүчлийн хийгээс тогтсон агаар мандалтай. Дэлхийгээс илүү хүйтэн байдаг нь Нарнаас алслагдсан байдагтай холбоотой. Уг гаригийн туйлууд дээр нь мөс байгааг тогтоосон бөгөөд эрдэмтэд ус байсан гэж үздэг.
Нарны аймгийн хөрст гаригууд (зүүнээс баруун тииш): Буд, Сугар, Дэлхий, Ангараг Ангараг гаригийн радиус нь Дэлхийн радиусын хагастай, жин нь 1/10-тэй тэнцэнэ[5]. Ангараг гаригийн улаан өнгө нь түүний гадаргуу дээр өргөн тархалттай байдаг төмрийн усан исэл буюу гематиттэй холбоотой[6].
Ангараг гаригийн англи нэр болох Mars нь Ромын дайны бурхны нэр юм. Монголчууд "Улаан нүдэн гариг" гэж нэрлэх нь бий.
Нарны аймгийн хөрст гаригууд (зүүнээс баруун тииш): Буд, Сугар, Дэлхий, Ангараг Ангараг гаригийн радиус нь Дэлхийн радиусын хагастай, жин нь 1/10-тэй тэнцэнэ[5]. Ангараг гаригийн улаан өнгө нь түүний гадаргуу дээр өргөн тархалттай байдаг төмрийн усан исэл буюу гематиттэй холбоотой[6].
Ангараг гаригийн англи нэр болох Mars нь Ромын дайны бурхны нэр юм. Монголчууд "Улаан нүдэн гариг" гэж нэрлэх нь бий.
Апоцентр
249,209,300 км 1.665 861 а.н.
Перицентр 206,669,000 км 1.381 497 а.н.
Их хагас тэнхлэг 227,939,100 км 1.523 679 а.н.
Эксентриситет 0.093 315
Орбитийн үе 686.971 өдөр 1.8808 юлианы жил
668.5991 нарны хоног Үзэгдэх орбитийн үе 779.96 өдөр
2.135 Юлианы жил Дундаж орбитийн хурд 24.077 км/с Хазайлт 1.850° (Эклиптикт)
5.65° to (Нарны экваторт)
1.67° (Тогтмол тавцанд)[2] Өгсөгч уулзварын уртраг 49.562° Перицентрийн аргумент 286.537° Дагуул 2
Перицентр 206,669,000 км 1.381 497 а.н.
Их хагас тэнхлэг 227,939,100 км 1.523 679 а.н.
Эксентриситет 0.093 315
Орбитийн үе 686.971 өдөр 1.8808 юлианы жил
668.5991 нарны хоног Үзэгдэх орбитийн үе 779.96 өдөр
2.135 Юлианы жил Дундаж орбитийн хурд 24.077 км/с Хазайлт 1.850° (Эклиптикт)
5.65° to (Нарны экваторт)
1.67° (Тогтмол тавцанд)[2] Өгсөгч уулзварын уртраг 49.562° Перицентрийн аргумент 286.537° Дагуул 2
Ангараг Бүтэц
 |
 |
Улаан өнгөтэй харагдах байдлаар нь монголчууд
эртнээс улаан нүдэн гариг гэж нэрлэсээр ирсэн. Ийнхүү улаан харагдах нь
түүний хөрсний найрлагатай холбоотой. Ангарагийн агаар мандал их
сийрэг, хуурай учир эртнээс нилээд судлагдсан гариг юм. Дэлхий дээрээс
огторгуйн дурангаар харахад ангарагийн гадарга дээр суваг шуудуу мэт
зүйлүүд харагддаг бөгөөд тэдгээр нь хоорондоо ойр орших өрх цар, уул
нуруу, хэзээ нэг цагт байсан голын сайр, ан цав хагархай юм. Ангарагийн
гадарга дээр уул нуруу тал хөндий галт уулын тогоо олон байх ба Олимпын
цас нэр авсан 16км өндөр, 600км диаметртэй унтарсан галт уул байдаг ба
энэ нь нарны аймгийн хамгийн өндөр том уул юм. Ангарагийн уулын хяр,
тогооны ирмэг ихээхэн мөлгөр байдаг нь элэгдлийн процесстой холбоотой.
Ангарагийн эргэлдэх тэнхлэг түүний нарыг тойрох зам хавтгайд хурц өнцөг
үүсгэх тул жилийн улирлууд солигдоно. Энэ гариг нь эрс тэс уур
амьсгалтай боловч дэлхийг бодвол хүйтэн гариг юм. Агаар сийрэг тул
өдрийн нарнаас авсан дулаанаа шөнөдөө хадгалан барьж чадахгүй алддаг.
Экватор дээрээ өдөр нь +30 халаад шөнөдөө -100 хүртэл хөрнө.
Ангарагийн агаар мандлын 90 хувь нь нүүрсхүчил,2-3 хувь нь азот, 1хувь нь аргон, 0_1-0_4 хувь нь хүчилтөрөгч байдаг. Ангарагийн агаар мандалд үзэгдэх нэг сонин зүйл бол гаригийг бүхэлд нь хамарсан тоосон шуурга юм. Ангараг их тохиолын үедээ наранд хамгийн ойртох ба энэ үед гадарга хүчтэй халж температурын хэлбэлзлээс болон салхи гарч агаарт дэгдсэн тоос гадаргад буулгүй агаарт удаан байдагтай холбоотой. 1971 онд ЗХУ-ын МАРС-2, МАРС-3, АНУ-ын Маринер-9 станцууд ангарагийг тойрох замд орж байх үеэр энэ тоос 2 сар агаарт байсан байна. Ангарагийн гадарга орчмын агаарын даралт дэлхийнхээс 200 дахин, агаар мандалд нь байгаа усны хэмжээ 1000 дахин бага юм.
Нарны аймгийн гаригууд дотроос амьдрал байж болох хамгийн боломжтой гариг нь ангараг юм.
Ангарагийн агаар мандлын 90 хувь нь нүүрсхүчил,2-3 хувь нь азот, 1хувь нь аргон, 0_1-0_4 хувь нь хүчилтөрөгч байдаг. Ангарагийн агаар мандалд үзэгдэх нэг сонин зүйл бол гаригийг бүхэлд нь хамарсан тоосон шуурга юм. Ангараг их тохиолын үедээ наранд хамгийн ойртох ба энэ үед гадарга хүчтэй халж температурын хэлбэлзлээс болон салхи гарч агаарт дэгдсэн тоос гадаргад буулгүй агаарт удаан байдагтай холбоотой. 1971 онд ЗХУ-ын МАРС-2, МАРС-3, АНУ-ын Маринер-9 станцууд ангарагийг тойрох замд орж байх үеэр энэ тоос 2 сар агаарт байсан байна. Ангарагийн гадарга орчмын агаарын даралт дэлхийнхээс 200 дахин, агаар мандалд нь байгаа усны хэмжээ 1000 дахин бага юм.
Нарны аймгийн гаригууд дотроос амьдрал байж болох хамгийн боломжтой гариг нь ангараг юм.
Ангараг гаригт амьдрал байх боломжтой байсан гэдэгт эрдэмтэд одоо бараг
бүтэн итгэлтэй байна. Ангарагийн гадаргад ихээхэн ус байжээ. Ангараг
гаригийн гадаргыг судалж байгаа сансрын хоёр аппарат тэнд зөвхөн ус
байгаа үед л үүсдэг минералуудыг илрүүлжээ.
Эрт дээр цагт буюу дөрвөн тэрбум жилийн өмнө Ангарагийн өмнөд хэсэгт нь цаг уур зөөлөн, дулаан байсан аж.
Ангарагтай юу учирч ус нь хаашаа алга болсон бэ гэдэг л таавар хэвээр байна. Гэхдээ тэндээс ядаж учир битүүлэг амьдралын ул мөрийг хайх үндэстэй болж байгаа юм.
Эрт дээр цагт буюу дөрвөн тэрбум жилийн өмнө Ангарагийн өмнөд хэсэгт нь цаг уур зөөлөн, дулаан байсан аж.
Ангарагтай юу учирч ус нь хаашаа алга болсон бэ гэдэг л таавар хэвээр байна. Гэхдээ тэндээс ядаж учир битүүлэг амьдралын ул мөрийг хайх үндэстэй болж байгаа юм.
Ангарагаас манай дэлхийд 13 мянган жилийн өмнө нисч ирсэн "ALH 84001"
нэртэй солирыг судалсны эцэст түүнд чулуужсан бактер байгааг олж
тогтоожээ. Тэдгээр бактерууд солир манай дэлхийд унаснаас хойш дээр нь
үүссэн давхаргын дотор талд байсан аж. Тэгэхээр "харь гаригийнхан" солир
дэлхийд унасны дараа үүссэн биш.
Ангарагаас нисэж ирсэн бололтой. NASA-гийн дэргэдэх Жонсоны сансаp
судлалын төвийн мэргэжилтэн Дэвид Маккей үүнийг Ангараг дээр амьдрал
байгааг харуулсан маш илэрхий нотолгоо хэмээн үзэж байна.
Солирыг 1984 онд Антрактидаас олсон бөгөөд эрдэмтэд 1996 онд түүн дотор
бактер байгаа хэмээн таамаглажээ. Гэхдээ үүнийгээ баталж чадаагүй юм.
Харин орчин үеийн тоног төхөөрөмжүүд үүнийг батлах боломж олгожээ.
Эрдэмтэд мөн 1911 онд Египетэд унасан "Nakhla", Антрактидаас олсон
"Yamato-593" солируудаас бактер илрүүлсэн байна. Хэдийгээр бактер олдсон
ч Улаан нүдэн гаригийг илүү сайн судлах хэрэгтэй. Бактер Ангараг дээр
амьдралын өөр хэв маяг байгаа гэдгийг зуун хувь нотолж чадахгүй хэмээн
эрдэмтэд үзэж байна .
Дашрамд сонирхуулахад Redbaby миний туйлын хүсэл нь "Улаан Нүдэн" гараг
дээр очиж үзэх байдаг юм.
Ангараг гаригт амьдрал байх боломжтой байсан гэдэгт эрдэмтэд
одоо бараг бүтэн итгэлтэй байна. Ангарагийн гадаргад ихээхэн ус байжээ.
Ангараг гаригийн гадаргыг судалж байгаа сансрын хоёр аппарат тэнд зөвхөн
ус байгаа үед л үүсдэг минералуудыг илрүүлжээ.
Эрт дээр цагт буюу дөрвөн тэрбум жилийн өмнө Ангарагийн өмнөд хэсэгт нь цаг уур зөөлөн, дулаан байсан аж.
Ангарагтай юу учирч ус нь хаашаа алга болсон бэ гэдэг л таавар хэвээр байна. Гэхдээ тэндээс ядаж учир битүүлэг амьдралын ул мөрийг хайх үндэстэй болж байгаа юм.
Эрт дээр цагт буюу дөрвөн тэрбум жилийн өмнө Ангарагийн өмнөд хэсэгт нь цаг уур зөөлөн, дулаан байсан аж.
Ангарагтай юу учирч ус нь хаашаа алга болсон бэ гэдэг л таавар хэвээр байна. Гэхдээ тэндээс ядаж учир битүүлэг амьдралын ул мөрийг хайх үндэстэй болж байгаа юм.
Аризоны их сургуулийн эрдэмтэд хиймэл дагуулаас авсан зураг дээр үндэслэн ангараг гариг дээр гейзер байгааг илрүүлжээ. Тэдгээр
гейзерүүд нь дэлбэрэхдээ элс, шороог хэдэн зун метрийн өндөрт цацдаг
байна. Yүнээс гадна тэд мөс болон нүүрсхүчлийн хийн хольцтой гэж үзжээ.
Гейзерүүд ангараг гаригийн хойд туйл хавиар байдаг бөгөөд наранд ойртсон үедээ мөс нь хайлж дэлбэрдэг юм байна.
Тэр үедээ дээш нь хүчтэй үнс, шороо, мөс цацдаг хэмээн таамаглаж байгаа ажээ.
Гейзерүүд ангараг гаригийн хойд туйл хавиар байдаг бөгөөд наранд ойртсон үедээ мөс нь хайлж дэлбэрдэг юм байна.
Тэр үедээ дээш нь хүчтэй үнс, шороо, мөс цацдаг хэмээн таамаглаж байгаа ажээ.
Технологи асар хурдтай хөгжиж байгаа
учраас бусад гаригууд руу, ялангуяа бидний хамгийн сайн мэддэг, бас
байнга л кино зохиолд гарч байдаг Марс буюу Ангараг гариг дээр хүний
бүтээсэн сансрын хөлөг буух нь зөвхөн цаг хугацааны л асуудал.
Гэхдээ тэр хөлгийг жолоодож, хэвийн ажиллагааг нь хангаж явах нисгэгч олно гэдэг бас л хэцүү асуудал. Ер нь өөрийн гэр бүл, найз нөхөд, хайрладаг хүнээсээ 55 сая гаруй километрийн цаана байхыг ихэнх хүн хүсэхгүй нь лавтай.
Тэгвэл яг ийм асуудлаар саяхан АНУ-ын Сан Франциско хотод нэгэн хурал болжээ. Уг хуралд NASA Ames Research Center-ийн захирал Пете Ворден NASA Ames болон DARPA 2030 он гэхэд “Улаан” гариг руу хөлөг нисгэх төслийн ажлыг эхлүүлж байгаа гэдгийг мэдэгдсэн байна. Кинон дээр л өөр гариг дээр амьдарч байгаа хүмүүсийн тухай гардаг байсан бол энэ удаад удахгүй хүмүүсийг өөр ертөнцөд нутагшуулах бодит оролдлого гарч магадгүй юм байна. Мэдээж одоо болон ойрын ирээдүйд гарах технологийн хувьд сансрын хөлөг дэх зорчигчид буцаж дэлхийдээ ирэх ямар ч боломжгүй, өөрөөр хэлбэл тэдний нас нь хүрэхгүй. Гэхдээ тэдний мэдэгдсэнээр энэ нь Ангараг дээр татах хүч л их бага байх болохоос биш, “эзэнгүй, зэлүүд газар үхлээ хүлээн цөлөгдөхөөс” илүүтэйгээр “Европоос Америк тивийг очиж нээсэн анхны цагаан арьстнуудтай л” төстэй байх болно гэсэн байна.
Гэхдээ тэр хөлгийг жолоодож, хэвийн ажиллагааг нь хангаж явах нисгэгч олно гэдэг бас л хэцүү асуудал. Ер нь өөрийн гэр бүл, найз нөхөд, хайрладаг хүнээсээ 55 сая гаруй километрийн цаана байхыг ихэнх хүн хүсэхгүй нь лавтай.
Тэгвэл яг ийм асуудлаар саяхан АНУ-ын Сан Франциско хотод нэгэн хурал болжээ. Уг хуралд NASA Ames Research Center-ийн захирал Пете Ворден NASA Ames болон DARPA 2030 он гэхэд “Улаан” гариг руу хөлөг нисгэх төслийн ажлыг эхлүүлж байгаа гэдгийг мэдэгдсэн байна. Кинон дээр л өөр гариг дээр амьдарч байгаа хүмүүсийн тухай гардаг байсан бол энэ удаад удахгүй хүмүүсийг өөр ертөнцөд нутагшуулах бодит оролдлого гарч магадгүй юм байна. Мэдээж одоо болон ойрын ирээдүйд гарах технологийн хувьд сансрын хөлөг дэх зорчигчид буцаж дэлхийдээ ирэх ямар ч боломжгүй, өөрөөр хэлбэл тэдний нас нь хүрэхгүй. Гэхдээ тэдний мэдэгдсэнээр энэ нь Ангараг дээр татах хүч л их бага байх болохоос биш, “эзэнгүй, зэлүүд газар үхлээ хүлээн цөлөгдөхөөс” илүүтэйгээр “Европоос Америк тивийг очиж нээсэн анхны цагаан арьстнуудтай л” төстэй байх болно гэсэн байна.
Ангараг дээрхи агуй
Ангараг гариг руу хийх нислэгийг дууриалгасан туршилтад оролцогчид гариг
дээр буух ажиллагааг өдөө сургуулилж байна. «Ангараг-500» туршилтын
шинэ үе өнөөдөр Москвагийн Анагаах ухаан-биологийн хүрээлэнд эхлэнэ.
Туршилтад оролцогчдыг хоёр хэсэгт хуваана. Орос, Итали, Хятадын
төлөөлөгчид буух модульд шилжисний дараа түүнийг салгах юм. Оросын хоёр,
францын нэг иргэн гол модульд шилжиж, «Ангараг гаригийн тойрог замд»
ажиллана. Сансрын хөлгийг дууриалгаж хийсэн загварууд хүрээлэнд хэвээр
байх болно. Зөвхөн нээлхийг нь хаах юм. Эдгээр хоёр хэсэг дан холбооны
хэрэгслээр харилцана. Гариг дээр буух арга ажиллагааг сургуулилах хэсэг
тэнд бараг 12 өдөр байх болно. Энэ завсар тэд гадраг дээр нь гурван
удаа 2-р сарын 14,18, 22-нд гарна. Хоёр хүн өрөмдөх төхөөрөгиж ба өөр
багажийг гаргаж, 3 дахь нь модуль дотроос даатгана. 50 ажиллагаа
туршилтын хөтөлбөрт багтсан гэж төслийн техникийн захирал, ерөнхий
зохион бүтээгчийн орлогч Евгений Дёмин хэлээд : “Мэдээжээр 1-рт
туршилтад оролцогч орнуудын далбааг байрлуулна. Дараа нь соронзон
талбарын гажилтыг эрэх юм. Сүүлд хөрсний сорьц авна” гэв.
Ангараг гаригийнхтэй төстэй гадрага бүхий том өрөөнд шилжиж болно. Улаавтар элсэн, чулуунаас гадна Оросын гариг хоорондын станцын загварыг түүнд байрлуулжээ. Туршилтад оролцогчид жинхэнэ скафандр өмсөж ажиллана. Дэлхийд татах хүч Ангараг гаригийнхаас хоёр хагас дахин илүү байгааг харгалзан үзжээ. Онцгой скафандрыг арга буюу бүтээснийг Евгений Дёмин лавлан дурдаад: “Хөтөлбөрт зориулан бүтээсэн скафандрыг «Орлан-Э» гэсэн. Тэр Олон улсын сансрын станцад хэрэглэж буй скафандраас хөнгөн боловч 32 кг жинтэй” гэлээ. Туршилтыг бодит нислэгийн нөхцөлд аль болохоор ойртуулсан. Туршилтад оролцогчидыг гаднын орчноос бүрэн тусгаарласан.
Дэлхийтэй электрон шуудангаар харилцаж байна. Дохио дэлхийд 20 минутын дотор хүрч буцна. Хоол унд нь ОУСС-ын багийнхтай адилхан. Нэг хоногийг тус тус найман цаг ажиллах, амрах, унтах гурван хэсэгт хуваажээ. Дашрамд хэлэхэд хэн нэгэн туршилтаас гарахыг хүсвэл хэзээ ч гарах боломжтой байна. Мэдээжээр туршилт жинхэнэ нислэгээс ялгаатай. Жингүйдэх нөхцлийг дууриалгаж бий болгох аргагүй.
Туршилтад оролцогчид долоо хоногт нэг удаа шуршуурт биеэ угааж байхад сансарт сансрын нисэгчид зөвхөн нойтон алчуур хэрэглэж байна. Тэнд уух ус л байдаг. Дууриалгаж хийсэн сансрын хөлөгт цацраг үгүй байна. Харин Ангараг гариг руу хийх жинхэнэ нислэгийн явцад хүн цацрагын нөлөөг мэдрэнэ. Сансрын цацрал болон хүний эрүүл мэндэд түүний үзүүлэх зохисгуй нөлөө одоогоор шийдвэрлэгдээгүй чухал асуудал хэвээр байна. Иймээс Ангараг гариг руу нисэх техникийн боломж байсан ч хүмүүс тийшээ явахгүй байна. «Буух модуль» гэгч “Ангараг гариг дээр” байгаад 2-р сарын 23-нд тойрог замын модуль руу зүглэнэ. Тэдгээрийг залгаснаас хойш гурван өдрийн дараа багийн гишүүд нэгдэнэ. Дараа нь «хөлөг» гэгч дэлхийд буцна. Энэ нь 520 өдрийн туршилтын сүүлчийн үе болно.
Багийн гишүүд 11-р сард буцах ёстой. Хүмүүсийн биеийн ба сэтгэл санааны байдал хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг шалгах сансрын урт удаан нислэгийг дууриалгаж туршилт хийх санал аль хэдийнэ дэвшүүлсэн. Олон арван жилийн тэртээ ЗХУ-д Ангараг гариг руу нислэг хийх пуужин, хөлөг үйлдвэрлэж. ийм туршилт хийхээр төлөвлөсөн билээ. Эдүгээ Оросын сансрын агентлаг өөр 25 улсын сансрын агентлагуудтай хамтран 2030 онд Ангараг гариг руу нислэг хийхээр төлөвлөжээ. «Ангараг-500» туршилт бол мөн нислэгийн бэлтгэлийн нэг хэсэг билээ.
Ангараг гаригийнхтэй төстэй гадрага бүхий том өрөөнд шилжиж болно. Улаавтар элсэн, чулуунаас гадна Оросын гариг хоорондын станцын загварыг түүнд байрлуулжээ. Туршилтад оролцогчид жинхэнэ скафандр өмсөж ажиллана. Дэлхийд татах хүч Ангараг гаригийнхаас хоёр хагас дахин илүү байгааг харгалзан үзжээ. Онцгой скафандрыг арга буюу бүтээснийг Евгений Дёмин лавлан дурдаад: “Хөтөлбөрт зориулан бүтээсэн скафандрыг «Орлан-Э» гэсэн. Тэр Олон улсын сансрын станцад хэрэглэж буй скафандраас хөнгөн боловч 32 кг жинтэй” гэлээ. Туршилтыг бодит нислэгийн нөхцөлд аль болохоор ойртуулсан. Туршилтад оролцогчидыг гаднын орчноос бүрэн тусгаарласан.
Дэлхийтэй электрон шуудангаар харилцаж байна. Дохио дэлхийд 20 минутын дотор хүрч буцна. Хоол унд нь ОУСС-ын багийнхтай адилхан. Нэг хоногийг тус тус найман цаг ажиллах, амрах, унтах гурван хэсэгт хуваажээ. Дашрамд хэлэхэд хэн нэгэн туршилтаас гарахыг хүсвэл хэзээ ч гарах боломжтой байна. Мэдээжээр туршилт жинхэнэ нислэгээс ялгаатай. Жингүйдэх нөхцлийг дууриалгаж бий болгох аргагүй.
Туршилтад оролцогчид долоо хоногт нэг удаа шуршуурт биеэ угааж байхад сансарт сансрын нисэгчид зөвхөн нойтон алчуур хэрэглэж байна. Тэнд уух ус л байдаг. Дууриалгаж хийсэн сансрын хөлөгт цацраг үгүй байна. Харин Ангараг гариг руу хийх жинхэнэ нислэгийн явцад хүн цацрагын нөлөөг мэдрэнэ. Сансрын цацрал болон хүний эрүүл мэндэд түүний үзүүлэх зохисгуй нөлөө одоогоор шийдвэрлэгдээгүй чухал асуудал хэвээр байна. Иймээс Ангараг гариг руу нисэх техникийн боломж байсан ч хүмүүс тийшээ явахгүй байна. «Буух модуль» гэгч “Ангараг гариг дээр” байгаад 2-р сарын 23-нд тойрог замын модуль руу зүглэнэ. Тэдгээрийг залгаснаас хойш гурван өдрийн дараа багийн гишүүд нэгдэнэ. Дараа нь «хөлөг» гэгч дэлхийд буцна. Энэ нь 520 өдрийн туршилтын сүүлчийн үе болно.
Багийн гишүүд 11-р сард буцах ёстой. Хүмүүсийн биеийн ба сэтгэл санааны байдал хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг шалгах сансрын урт удаан нислэгийг дууриалгаж туршилт хийх санал аль хэдийнэ дэвшүүлсэн. Олон арван жилийн тэртээ ЗХУ-д Ангараг гариг руу нислэг хийх пуужин, хөлөг үйлдвэрлэж. ийм туршилт хийхээр төлөвлөсөн билээ. Эдүгээ Оросын сансрын агентлаг өөр 25 улсын сансрын агентлагуудтай хамтран 2030 онд Ангараг гариг руу нислэг хийхээр төлөвлөжээ. «Ангараг-500» туршилт бол мөн нислэгийн бэлтгэлийн нэг хэсэг билээ.
Байгаль нуураас том, бас гүнзгий
Улаан нүдэн гаригийн өмнөд хагаст орших Эллада хөндий (Hellas Planitia)-д маш том нуур байсан хэмээн АНУ-ын Сансрын уудмыг судлах агентлаг НАСА-гийн дэргэдэх Гариг судлалын институтын мэргэжилтнүүд үзэж байна.
Доктор Лесли мэргэжил нэгтнүүдтэйгээ хамт уг хөндийн гадаргын олон үет давхаргад дүн шинжилгээ хийсний эцэст ийм дүгнэлт хийжээ. Том нуур, тэнгисийг хүрээлэн тогтсон уул, хад чулуу аажим, аажмаар ус руу гулсан орж, яг л галт уулын хайлмаг мэт олон үет давхаргыг үүсгэдэг аж.
Үүнээс гадна тойрог замаас авсан зураг дээр гадаргын зарим нэг хэсэг нь лаг шавраар бүрхэгдсэн мэт харагддаг байна. Эллада хөндийг асар том солирын уналтаас үүссэн гэж үздэг. Магадгүй сүүлт од ч байж болох юм. Ямартай ч Нарны аймагтаа л хамгийн том тогоо гэгддэг аж. Түүний диаметр нь 2000 км, гүн нь найман км. Тэгэхээр дээрх эрдэмтдийн дэвшүүлсэн санаа үнэн бол энэ аварга том тогоонд нэлээд хэдэн сая шоо метр ус цэлэлзэж байсан бололтой.
Ангарагчуудад усанд сэлэх газар хангалттай байсан бололтой
Ангараг дээрээс шингэн төлөвтөө байгаа ус олохын тулд Нойгийн үе хэмээн нэрлэгддэг 3-4 тэрбум жилийн өмнө очих хэрэгтэй хэмээн судлаачид үздэг аж. Тэр үед Элладын хөндийд нуур мэлтэлзэж, магадгүй өөр хаа нэгтээ бүр далай тэнгис ч давлагаалан байсан гэнэ. Саяхан АНУ-ын Хьюстон хотноо болсон Сар болон бусад гаригуудын талаарх 39 дүгээр бага хурал дээр НАСА-гийн эрдэмтэд Ангараг гариг дээрх усны асар их нөөцийн тухай шуугиант мэдээллийг хийжээ.
"Mars Reconnaissance Orbiter" (МRО) сансрын аппаратад байрлуулсан “Sharad” радарын тусламжтайгаар авсан өгөгдөл улаан гариг дунд өргөргөөрөө хэдэн зуун метр зузаан мөсөөр хучигдсан болохыг нотолсон байна. Тэрхүү мөс нь мэдээж уснаас тогтсон. "Ямар ч эргэлзээ байхгүй. Радараас цацагдан эргэн ирсэн долгион үүнийг баталж байна. Шинжилгээнд хамрагдсан геологийн бүтцийн 50-иас илүү хувь нь ус" хэмээн "Sharad" төслийн гол мэргэжилтэн Жефф Плот ярьжээ. Аризонагийн их сургуулийн Жошуа Бандфилд түүнтэй санал нэг байна. Тэрбээр "Ангарагийн нийт гадаргын 1/3, магадгүй бүр талд нь элсээр хучигдсан усны мөс байх боломжтой. Хэдэн метрээс эхлээд хэдхэн см хүртэл янз бүрийн гүнд мөс байгаа" гэжээ.
Түүний ярьснаар гаригийн гадарга дээр дулааны цацраг хэрхэн ойж байгаагаас мөс хаана ойрхон, хаана гүнд байгааг мэдэж болох гэнэ. Ийнхүү америкчуудын нээлт европчуудын олж авсан мэдээллийг баталж өглөө. Тэд өмнө нь "Маrs-Express" сансрын автомат станцын радар Ангарагийн өмнөд туйлаас бараг дөрвөн метр зузаан мөс илрүүлсэн тухай мэдээлж байсан юм. Тэрхүү мөсний 90 хувь уснаас тогтсон болохыг ч тогтоожээ. Улаан гаригийн хойд туйл ч үүнээс дутахгүй их усны нөөцтэй гэдэгт эрдэмтэд итгэлтэй байна. "Хэрвээ Ангарагийн бүх мөсийг хайлуулбал энэ гариг хэдэн арван метр гүн усанд автах болно" хэмээн Жефф Плот ярьжээ.
Тэнд далайн мөгөөрст амьтад амьдарч байсан уу
Хэзээ нэгэн цагт далай, тэнгис, улаан элсээр хучигдсан наран шарлагын газар бүхий Ангараг гариг хөлдчихсөн юм бол. Энэ асуултад одоохондоо хариулт байхгүй. Гэхдээ энэ гаригийн мөстлөгийн эрин үе хэзээ эхэлсэн байж болох талаар таамаглал байдаг аж. Зарим эрдэмтэд дулаан, чийглэг уур амьсгал бараг хоёр тэрбум жилийн өмнө хуурай, хүйтнээр солигдсон гэж үздэг. Тухайн үед дэлхий дээр анхны замаг, олон эст биет үүсч байсан.
Гэхдээ бас Ангарагийг нөмөрсөн гамшиг үүнээс хойно ч болсон байхыг үгүйсгэхгүй. Дээр өгүүлсэн МRО аппарат Холден тогооны районд хатсан нуурын зураг авчээ. Тэрхүү нууранд өмнө нь амьдрал байсан гэдэгт НАСА-гийн мэргэжилтнүүд итгэлтэй байна. Зураг дээр лаг шавар, усны амьтдын үлдээсэн байж болох ул мөр бүхий усан сангийн үлдэц маш тод харагддаг аж. Олон зуун сая жилийн өмнө энд мөгөөрст амьтад, замаг, усны ургамал байсан бололтой. Шинжээчдийн тооцоолсноор уг нуур ойролцоогоор 400 шоо.км ус агуулж байжээ. Үүнээс гадна Ангарагийн мөсөн дор хайлсан усаа хадгалдаг хангалттай хэмжээний том усан сан өнөөг хүртэл байж болохыг эрдэмтэд үгүйсгэхгүй байна. Одоогоор ил усан сан илрүүлээгүй байгаа. Зөвхөн ул мөр нь л байдаг.
Тэгээд ч улаан гаригийн өнөөгийн уур амьсгалд ус гадарга дээр шингэн төлөвт байх боломжгүй. Зарим үед агаарын хэм тэгээс дээш гардаг экватор дээр нь ч ийм боломж байхгүй. Агаарын даралт нь ч бага учир хайлсан ус дороо агаарт дэгдэн замхрах болно. Харин мөсөн дор бол хадгалагдан үлдэх боломжтой. Манай гаригийн Антарктидад яг ийм маягаар мөсөн дор ус хадгалагдаж байдаг аж. Германы сансар судлалын төвийн эрдэмтэн Дейдрих Мохльман Ангарагийн нууц усан сангууд ойролцоогоор 10 метрийн гүнтэй гэж үзэж байна. Хэрвээ энэ гаригаас амьдрал хайж байгаа бол ядаж бактер, эсвэл замаг тэндээс л олох боломжтой гэнэ.
Усны мөс байгаа нь батлагдсан
"Феникс" аппарат 2008 оны зургадугаар сарын 15-нд авсан хэд хэдэн зураг хамгийн засаршгүй үл итгэгчдийг ч алмайруулсан. Аппарат гаригийн хөрснөөс дээж авсны дараа ил гарсан мөс маш тод харагддаг. Бүр ууршиж байгаа нь хүртэл. Уг мөс усных болохыг шинжээчид баталсан. Дээж хөрсийг хэд хэдэн амжилтгүй оролдлогын эцэст зууханд хийж, халааж үзжээ. Тэгэхэд багажнууд уур гарахыг мэдэрсэн байна.
Эртний ангарагчуудын булш мөн үү
НАСА-гийн эрдэмтэд өөрийн сайтдаа байрлуулсан Ангарагийн зургуудаараа сансрын археологичдийг уйдаахгүй бололтой. Тэдгээр зурагнуудын нэгэн дээр ойролцоогоор гурван см-ийн диаметртэй зоостой адилхан дугуй биетийг олж харжээ. Мэдээж, зоосыг чухам хэн цутгасныг мэдэх боломжгүй. Гэхдээ зоосон дээрх дүрс маш тод харагдаж байна. Яг л хүний нүүрийг санагдуулна.
Дэлхийнхээр бол эмэгтэй хүний нүүр. Италийн Верон хотын Альберто Ремели анх энэ зоосыг олж харсан аж. Үүнээс өмнө түүнтэй адил интернэтийн эрэл хайгуулчид шинжилгээний "Spirit" роботын байрлаж буй орчны зургуудаас гавал, яс, янз бүрийн хэлбэртэй биетүүдийг илрүүлжээ. Тэд энэ газрыг эртний ангарагчуудын оршуулгын газар гэсэн таамаг дэвшүүлсэн байна.
Тоосго, эсвэл зүсмэл мод уу
Өнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард "Spirit" робот дэлхий рүү бас нэгэн сонирхолтой зураг илгээжээ. Элсэнд гацсан роботын дугуй хөрсийг самардан ямар нэг тэгш өнцөгт биетийг ил гаргасан байна. Тэр нь тоосго, эсвэл чулуужсан зүсмэл модтой төстэй аж. Харин түүний цаахан талд шавар ваарны хэлтэрхийтэй тун ч адилхан зүйл элснээс цухуйсан харагдана.
Ангарагийнхан биднийг мэддэг байсан
Америкийн МRО аппарат ер нь бол улаан гаригийг тойрон нисч, түүний зургийг авч байх үүрэгтэй.
Гэтэл НАСА-гийн эрдэмтэд камерийг эргүүлэн дэлхийн зургийг авчээ. Зурагт мөн сар ч багтсан байна.
Хэрвээ Ангараг дээр техникийн өндөр хөгжилтэй, ядаж дэлхий шиг соёл иргэншил байсан бол хөрш гариг дээр нь амьдрал цэцэглэж байна гэдгийг хялбархан ойлгохоор байжээ. Цэнхэр далай, ногоон тив, цагаан үүл маш тод харагдаж байна. Өмнө нь манай гаригийг ийм маягаар харуулж байгаагүй хэмээн НАСА үзэж байгаа юм. Гэхдээ энэ нь мэдээж Ангарагийн тойрог замаас гэдэг утгаар шүү дээ.
Ямар ч байсан тэнд хэн нэгэн байна
Үл таних нисдэг биет судлаачид Ангараг дээр амьдрал огт байхгүй гэдэгт итгэдэггүй хүмүүс. Мэдээж гаригийн оршин суугчид өнөөг хүртэл байдаг гэдэгт хагас ухаантай хүн л итгэх байх. Гэхдээ тэнд харь гаригийнхан буудаллаж, манай дэлхийг судалдаг байж болно шүү дээ. Нухацтай шинжээчид үүнийг няцаах нь мэдээж. Тэд хөрш гариг дээр ажиглагддаг хачирхалтай үзэгдлүүдийг илүү ухаалгаар тайлбарлахыг оролддог. Гэсэн ч "Энэ юу байсан бэ" гэсэн асуултад тодорхой бус, тойруу хариулт өгнө. Зарим нь ч бүр ямар нэг хачирхалтай зүйл огт хараагүй мэт дуугүй байдаг.
Гэтэл "Spirit" роботын 2007 онд үүр цайхын өмнөхөн бүрэнхийд авсан зураг тэдний анхаарлыг өөрийн эрхгүй татжээ. Экспидецийн түүхэнд өмнө ийм зураг авч байгаагүй юм. Камерын дуранд тэнгэрт хөдөлж байгаа биет өртжээ. Тэгэхдээ бүр биет яалт ч үгүй "хүний" гараар бүтээсэн зүйл шиг аж. Солир гэхэд хэтэрхий удаан хөдөлж байжээ. Үүнээс гадна "Spirit"-ийн дуранд дэлхийгээс хөөргөсөн ямар нэг аппарат өртсөн байх боломжгүй. НАСА-гийн эрдэмтэд тойрог замд байгаа аппаратуудаас ганцхан "Викинг-2" л зурагт орох боломжтой боловч 300 км-ын өндөрт тойрч байдаг учир ийм тод харагдах боломжгүй гэж үзэж байна.
Тухайн үед "Spirit" роботыг удирддаг багийн ахлагч Марк Леммон "Энэ зүйл сүүлт од байсан уу, эсвэл харь гаригийн хөлөг байсан уу гэдгийг бид хэзээ ч мэдэж чадахгүй байж магадгүй. Гэхдээ бид оньсогыг тайлахын тулд ажиллах болно" хэмээн мэдэгдэж байв. Тэр үеэс хойш гурван жил өнгөрчээ. Гэвч оньсогын хариу байхгүй л байна. Магадгүй НАСА олчихоод нуугаад ч байгаа юм билүү. Эсвэл бүр эсрэгээр нь НАСА бидэнд харь гаригийнхан байдаг гэдэгт итгүүлэхийн тулд ийм зураг тавьсан уу.
Улаан нүдэн гаригийн өмнөд хагаст орших Эллада хөндий (Hellas Planitia)-д маш том нуур байсан хэмээн АНУ-ын Сансрын уудмыг судлах агентлаг НАСА-гийн дэргэдэх Гариг судлалын институтын мэргэжилтнүүд үзэж байна.
Доктор Лесли мэргэжил нэгтнүүдтэйгээ хамт уг хөндийн гадаргын олон үет давхаргад дүн шинжилгээ хийсний эцэст ийм дүгнэлт хийжээ. Том нуур, тэнгисийг хүрээлэн тогтсон уул, хад чулуу аажим, аажмаар ус руу гулсан орж, яг л галт уулын хайлмаг мэт олон үет давхаргыг үүсгэдэг аж.
Үүнээс гадна тойрог замаас авсан зураг дээр гадаргын зарим нэг хэсэг нь лаг шавраар бүрхэгдсэн мэт харагддаг байна. Эллада хөндийг асар том солирын уналтаас үүссэн гэж үздэг. Магадгүй сүүлт од ч байж болох юм. Ямартай ч Нарны аймагтаа л хамгийн том тогоо гэгддэг аж. Түүний диаметр нь 2000 км, гүн нь найман км. Тэгэхээр дээрх эрдэмтдийн дэвшүүлсэн санаа үнэн бол энэ аварга том тогоонд нэлээд хэдэн сая шоо метр ус цэлэлзэж байсан бололтой.
Ангарагчуудад усанд сэлэх газар хангалттай байсан бололтой
Ангараг дээрээс шингэн төлөвтөө байгаа ус олохын тулд Нойгийн үе хэмээн нэрлэгддэг 3-4 тэрбум жилийн өмнө очих хэрэгтэй хэмээн судлаачид үздэг аж. Тэр үед Элладын хөндийд нуур мэлтэлзэж, магадгүй өөр хаа нэгтээ бүр далай тэнгис ч давлагаалан байсан гэнэ. Саяхан АНУ-ын Хьюстон хотноо болсон Сар болон бусад гаригуудын талаарх 39 дүгээр бага хурал дээр НАСА-гийн эрдэмтэд Ангараг гариг дээрх усны асар их нөөцийн тухай шуугиант мэдээллийг хийжээ.
"Mars Reconnaissance Orbiter" (МRО) сансрын аппаратад байрлуулсан “Sharad” радарын тусламжтайгаар авсан өгөгдөл улаан гариг дунд өргөргөөрөө хэдэн зуун метр зузаан мөсөөр хучигдсан болохыг нотолсон байна. Тэрхүү мөс нь мэдээж уснаас тогтсон. "Ямар ч эргэлзээ байхгүй. Радараас цацагдан эргэн ирсэн долгион үүнийг баталж байна. Шинжилгээнд хамрагдсан геологийн бүтцийн 50-иас илүү хувь нь ус" хэмээн "Sharad" төслийн гол мэргэжилтэн Жефф Плот ярьжээ. Аризонагийн их сургуулийн Жошуа Бандфилд түүнтэй санал нэг байна. Тэрбээр "Ангарагийн нийт гадаргын 1/3, магадгүй бүр талд нь элсээр хучигдсан усны мөс байх боломжтой. Хэдэн метрээс эхлээд хэдхэн см хүртэл янз бүрийн гүнд мөс байгаа" гэжээ.
Түүний ярьснаар гаригийн гадарга дээр дулааны цацраг хэрхэн ойж байгаагаас мөс хаана ойрхон, хаана гүнд байгааг мэдэж болох гэнэ. Ийнхүү америкчуудын нээлт европчуудын олж авсан мэдээллийг баталж өглөө. Тэд өмнө нь "Маrs-Express" сансрын автомат станцын радар Ангарагийн өмнөд туйлаас бараг дөрвөн метр зузаан мөс илрүүлсэн тухай мэдээлж байсан юм. Тэрхүү мөсний 90 хувь уснаас тогтсон болохыг ч тогтоожээ. Улаан гаригийн хойд туйл ч үүнээс дутахгүй их усны нөөцтэй гэдэгт эрдэмтэд итгэлтэй байна. "Хэрвээ Ангарагийн бүх мөсийг хайлуулбал энэ гариг хэдэн арван метр гүн усанд автах болно" хэмээн Жефф Плот ярьжээ.
Тэнд далайн мөгөөрст амьтад амьдарч байсан ууХэзээ нэгэн цагт далай, тэнгис, улаан элсээр хучигдсан наран шарлагын газар бүхий Ангараг гариг хөлдчихсөн юм бол. Энэ асуултад одоохондоо хариулт байхгүй. Гэхдээ энэ гаригийн мөстлөгийн эрин үе хэзээ эхэлсэн байж болох талаар таамаглал байдаг аж. Зарим эрдэмтэд дулаан, чийглэг уур амьсгал бараг хоёр тэрбум жилийн өмнө хуурай, хүйтнээр солигдсон гэж үздэг. Тухайн үед дэлхий дээр анхны замаг, олон эст биет үүсч байсан.
Гэхдээ бас Ангарагийг нөмөрсөн гамшиг үүнээс хойно ч болсон байхыг үгүйсгэхгүй. Дээр өгүүлсэн МRО аппарат Холден тогооны районд хатсан нуурын зураг авчээ. Тэрхүү нууранд өмнө нь амьдрал байсан гэдэгт НАСА-гийн мэргэжилтнүүд итгэлтэй байна. Зураг дээр лаг шавар, усны амьтдын үлдээсэн байж болох ул мөр бүхий усан сангийн үлдэц маш тод харагддаг аж. Олон зуун сая жилийн өмнө энд мөгөөрст амьтад, замаг, усны ургамал байсан бололтой. Шинжээчдийн тооцоолсноор уг нуур ойролцоогоор 400 шоо.км ус агуулж байжээ. Үүнээс гадна Ангарагийн мөсөн дор хайлсан усаа хадгалдаг хангалттай хэмжээний том усан сан өнөөг хүртэл байж болохыг эрдэмтэд үгүйсгэхгүй байна. Одоогоор ил усан сан илрүүлээгүй байгаа. Зөвхөн ул мөр нь л байдаг.
Тэгээд ч улаан гаригийн өнөөгийн уур амьсгалд ус гадарга дээр шингэн төлөвт байх боломжгүй. Зарим үед агаарын хэм тэгээс дээш гардаг экватор дээр нь ч ийм боломж байхгүй. Агаарын даралт нь ч бага учир хайлсан ус дороо агаарт дэгдэн замхрах болно. Харин мөсөн дор бол хадгалагдан үлдэх боломжтой. Манай гаригийн Антарктидад яг ийм маягаар мөсөн дор ус хадгалагдаж байдаг аж. Германы сансар судлалын төвийн эрдэмтэн Дейдрих Мохльман Ангарагийн нууц усан сангууд ойролцоогоор 10 метрийн гүнтэй гэж үзэж байна. Хэрвээ энэ гаригаас амьдрал хайж байгаа бол ядаж бактер, эсвэл замаг тэндээс л олох боломжтой гэнэ.
Усны мөс байгаа нь батлагдсан"Феникс" аппарат 2008 оны зургадугаар сарын 15-нд авсан хэд хэдэн зураг хамгийн засаршгүй үл итгэгчдийг ч алмайруулсан. Аппарат гаригийн хөрснөөс дээж авсны дараа ил гарсан мөс маш тод харагддаг. Бүр ууршиж байгаа нь хүртэл. Уг мөс усных болохыг шинжээчид баталсан. Дээж хөрсийг хэд хэдэн амжилтгүй оролдлогын эцэст зууханд хийж, халааж үзжээ. Тэгэхэд багажнууд уур гарахыг мэдэрсэн байна.
Эртний ангарагчуудын булш мөн үү
НАСА-гийн эрдэмтэд өөрийн сайтдаа байрлуулсан Ангарагийн зургуудаараа сансрын археологичдийг уйдаахгүй бололтой. Тэдгээр зурагнуудын нэгэн дээр ойролцоогоор гурван см-ийн диаметртэй зоостой адилхан дугуй биетийг олж харжээ. Мэдээж, зоосыг чухам хэн цутгасныг мэдэх боломжгүй. Гэхдээ зоосон дээрх дүрс маш тод харагдаж байна. Яг л хүний нүүрийг санагдуулна.
Дэлхийнхээр бол эмэгтэй хүний нүүр. Италийн Верон хотын Альберто Ремели анх энэ зоосыг олж харсан аж. Үүнээс өмнө түүнтэй адил интернэтийн эрэл хайгуулчид шинжилгээний "Spirit" роботын байрлаж буй орчны зургуудаас гавал, яс, янз бүрийн хэлбэртэй биетүүдийг илрүүлжээ. Тэд энэ газрыг эртний ангарагчуудын оршуулгын газар гэсэн таамаг дэвшүүлсэн байна.
Тоосго, эсвэл зүсмэл мод ууӨнгөрсөн оны арваннэгдүгээр сард "Spirit" робот дэлхий рүү бас нэгэн сонирхолтой зураг илгээжээ. Элсэнд гацсан роботын дугуй хөрсийг самардан ямар нэг тэгш өнцөгт биетийг ил гаргасан байна. Тэр нь тоосго, эсвэл чулуужсан зүсмэл модтой төстэй аж. Харин түүний цаахан талд шавар ваарны хэлтэрхийтэй тун ч адилхан зүйл элснээс цухуйсан харагдана.
Ангарагийнхан биднийг мэддэг байсан
Америкийн МRО аппарат ер нь бол улаан гаригийг тойрон нисч, түүний зургийг авч байх үүрэгтэй.
Гэтэл НАСА-гийн эрдэмтэд камерийг эргүүлэн дэлхийн зургийг авчээ. Зурагт мөн сар ч багтсан байна.
Хэрвээ Ангараг дээр техникийн өндөр хөгжилтэй, ядаж дэлхий шиг соёл иргэншил байсан бол хөрш гариг дээр нь амьдрал цэцэглэж байна гэдгийг хялбархан ойлгохоор байжээ. Цэнхэр далай, ногоон тив, цагаан үүл маш тод харагдаж байна. Өмнө нь манай гаригийг ийм маягаар харуулж байгаагүй хэмээн НАСА үзэж байгаа юм. Гэхдээ энэ нь мэдээж Ангарагийн тойрог замаас гэдэг утгаар шүү дээ.
Ямар ч байсан тэнд хэн нэгэн байна
Үл таних нисдэг биет судлаачид Ангараг дээр амьдрал огт байхгүй гэдэгт итгэдэггүй хүмүүс. Мэдээж гаригийн оршин суугчид өнөөг хүртэл байдаг гэдэгт хагас ухаантай хүн л итгэх байх. Гэхдээ тэнд харь гаригийнхан буудаллаж, манай дэлхийг судалдаг байж болно шүү дээ. Нухацтай шинжээчид үүнийг няцаах нь мэдээж. Тэд хөрш гариг дээр ажиглагддаг хачирхалтай үзэгдлүүдийг илүү ухаалгаар тайлбарлахыг оролддог. Гэсэн ч "Энэ юу байсан бэ" гэсэн асуултад тодорхой бус, тойруу хариулт өгнө. Зарим нь ч бүр ямар нэг хачирхалтай зүйл огт хараагүй мэт дуугүй байдаг.
Гэтэл "Spirit" роботын 2007 онд үүр цайхын өмнөхөн бүрэнхийд авсан зураг тэдний анхаарлыг өөрийн эрхгүй татжээ. Экспидецийн түүхэнд өмнө ийм зураг авч байгаагүй юм. Камерын дуранд тэнгэрт хөдөлж байгаа биет өртжээ. Тэгэхдээ бүр биет яалт ч үгүй "хүний" гараар бүтээсэн зүйл шиг аж. Солир гэхэд хэтэрхий удаан хөдөлж байжээ. Үүнээс гадна "Spirit"-ийн дуранд дэлхийгээс хөөргөсөн ямар нэг аппарат өртсөн байх боломжгүй. НАСА-гийн эрдэмтэд тойрог замд байгаа аппаратуудаас ганцхан "Викинг-2" л зурагт орох боломжтой боловч 300 км-ын өндөрт тойрч байдаг учир ийм тод харагдах боломжгүй гэж үзэж байна.
Тухайн үед "Spirit" роботыг удирддаг багийн ахлагч Марк Леммон "Энэ зүйл сүүлт од байсан уу, эсвэл харь гаригийн хөлөг байсан уу гэдгийг бид хэзээ ч мэдэж чадахгүй байж магадгүй. Гэхдээ бид оньсогыг тайлахын тулд ажиллах болно" хэмээн мэдэгдэж байв. Тэр үеэс хойш гурван жил өнгөрчээ. Гэвч оньсогын хариу байхгүй л байна. Магадгүй НАСА олчихоод нуугаад ч байгаа юм билүү. Эсвэл бүр эсрэгээр нь НАСА бидэнд харь гаригийнхан байдаг гэдэгт итгүүлэхийн тулд ийм зураг тавьсан уу.
